شالیزارهای شمال به ویلا رنگ می‌بازند؛ شاید تلخ، اما واقعیتی است كه روز به روز بیش می‌شود.

به گزارش ایرنا ،شمال برای ایرانی‌های پر كویر و خشكی دیده، حسی خوش از دوران كهن است؛ خاطره شالی، جنگل، دریا و آب و فراوانی است، خاطره‌ای كه برای ماست و هریك از ما نسبت به آن حس مالكیت داریم.

"شمال" سرزمین آرزوهای ایرانی است و گره خورده به سینمای ایران و لابد به‌ خاطر می‌آورید لوكشین یا موضوع چند سریال و فیلم ماندگار در شمال بوده؟ اما آیا شمال، شمال خواهد ماند؟

گیلان سرزمین گیرایی‌هاست؛ گیرایی‌هایی به رنگ تاریخ، طبیعت و فرهنگ و برنج و شالیزار نمادی است كه همیشه از گیلان تصور می‌شود و 45 روز از بهار رفته، زمانی كه خورشید مهربان می‌شود، موسم كاشت است.
زنان و مردان شالیزارها مهیا می‌كنند و در این روزهاست كه شاید هزاران هزار تصویر از نوع "خوشه چینان" اثر ژان فرانسوا میله در ذهن گردشگران نقش می‌بندد.

و این بار نیز در جاده‌های گیلان بوی برنج پر بود و هوا خیس و گرم كه نه شاید آفتاب و آتش، اما گرما و رطوبت بوی خوشه‌ها را دلنشین‌تر می‌كرد؛ گاه شالیزارها به طبقات و به وسعت چشم‌انداز و چه بسیار، اما این بار گویی بهشت چشم بیشتر تزلزل می‌یافت؛ خانه‌هایی بیشتر با نام پربسامد ویلا در میان شالی و جنگل و ساحل، بیش شده‌اند.

و این بار به سمت ییلاق "دوران" در غرب گیلان كه گام می‌نهی، هر بار بیشتر به هراس می‌افتی و با دیدن ویلاهای رنگ به رنگ به یاد می‌آورم گفته دوست را كه می‌گفت: "سایه سیمان بر شالیزارهای شمال سنگینی می‌كند" و چه درست می‌گفت.

هنوز گام به سوی ارتفاع ننهاده بودیم و گویی موسیقی در خودرو نیز با موضوع نیك یار بود:

من كه فرزند این سرزمینم
درپی توشه‌ای خوشه چینم
شادم از پیشه خوشه چینی
رمز شادی بخوان از جبینم
قلب ما بود مملو از شادی بی‌پایان
سعی ما بود بهر آبادی این سامان
خوشه‌چین كجا اشك محنت به دامن ریزد
خوشه‌چین كجا دست حسرت زند بر دامان...

بر پارچه‌ای سبز رنگ نشان زمینی به وسعت چند هكتار و با نمره تلفن همراه نوشته شده بود؛ و سراغ گرفتیم و صاحب زمین كشاورز بود و می‌گفت: فرزندانم جوان شده‌اند و كشت و كار دیگر پاسخگوی زندگی نیست.

مرد كشاورز می‌گوید: آنان كه زمین‌های‌شان كم است می فروشند؛ زمین، ویلا می‌شود و كشاورزان سرایداران ویلاها... اما گاه فروش زمین در روستا پول ماشینی را فراهم می‌كند تا در شهر كار كنی و خرج زندگی التیام‌بخش زخم‌ها باشد و حتی یك خانه هم رهن كنی.

دردناك است؛ اما بود و حین گفت‌وگو دو جوان هم آمدند و چه متجددنما؛ موهای‌شان هیبتی دیگر داشت و لباس‌هاشان؛ می‌گفتند: این‌جا جای ماندن نیست و باید رفت.

حال به كجا و چگونه؟ بماند، اما باید رفت. این آخر كلام بود. اما اندكی بالاتر جان گرفتیم؛ جوانی دوشادوش پدر كار می‌كرد و با او نیز به سخن نشستیم و دانشجوی رشته برق بود و قصد داشت هرگز سرزمینش را ترك نكند و نسبت به خاكش بس متعصب بود، اما می‌گفت: دلالان زمین بسیار شده‌اند و پول خوبی می‌پردازند و این بسیار خطرناك است.

او با لبخند ادامه داد: متوسط‌ها می‌آیند شمال، ویلا اجاره می‌كنند، مایه‌دارها می‌آیند شمال و می‌روند ویلاهای خودشان، فقرا و زیر متوسط‌ها هم لابد در خیال و جعبه جادو ویلا را می‌بینند! این‌جا "ویلا" یك معادله ثابت شده است.

گیلان سراسر همایشی است از تاریخ و طبیعت و این بار لاهیجان كه خود تاریخی است به بلندای هزاران سال و به عطر بوته‌هایی شهره است كه طعم و گرمای فنجانی از آن سبب می‌شود تا زنان شالیكار كه اینك دیگر جوان نیستند، لذت سایه‌سار را بنوشند و خستگی بزدایند و ای كاش كه بگذارند كه بماند، هم چای و هم شالیزار...
و چه باید گفت كه در خاور نیز چنین بود و زمین‌های چای خشك می‌شد تا بفروشند و بوته‌های چای در هراس از سایه سیمان و بتون و كافی‌شاپ‌هایی كه در زمین‌های چای به قوت لامپ‌های رنگین، رنگ به رنگ می‌شدند.
باید علمی‌تر به موضوع نگریست و از این رو با سه استاد دانشگاه هم‌سخن شدم و جالب این‌كه هر سه استاد به تقریب اگر نه در كلام، اما در اندیشه یك بودند و متفق بر این موضوع كه؛ جامعه كشاورزی ـ چه برای رونق اقتصادی استان و چه برای توسعه گردشگری ـ بایستی به‌طور ویژه مورد حمایت قرار گیرد، وگرنه هر سال، شالیزاران بیشتری به ویلا رنگ می‌بازند.

دانشیار جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی و عشایری دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت معتقد است: حدود 80 درصد جمعیت روستایی استان در بخش جلگه‌ای با مساحت 35 درصد استقرار دارند و 65 درصد مساحت استان حدود 20 درصد جمعیت را در خود جای داده كه این امر، نشانه محدود بودن وسعت در این سرزمین است.

دكتر نصرالله مولایی‌ هشتجین بیان كرد: زمین‌های كشاورزی گیلان در گونه‌های متعدد از سویی جاذبه گردشگری، از سویی منبع درآمد مردم استان و از سوی دیگر، عناصر زیست‌محیطی محسوب می‌شوند.

وی ادامه داد: با تأسف در سال‌های اخیر شاهد تغییر كاربری اراضی كشاورزی به غیر آن هستیم كه این روند در صورت ادامه، آثار و تبعات زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی درپی خواهد داشت.

مولایی تأكید كرد: باید منع تبدیل زمین‌های كشاورزی به غیر از آن را جدی گرفت و كشاورزان نیز منافع آنی خویش را به منافع درازمدت ترجیح ندهند و این موضوع كه چشم‌انداز زراعی و باغی خود به‌عنوان جاذبه بسیار متنوع برای گردشگران به‌شمار می‌رود، نباید از نظر مسئولان پنهان بماند.

وی افزود: گردشگری روستایی در گیلان با توجه به دارا بودن شرایط ویژه به لحاظ بكر بودن، تنوع اقلیمی و فرهنگی، بایستی در برنامه‌ریزی‌ها در اولویت قرار گیرد.

یک استادیار جغرافیای انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت نیز بیان كرد: گردشگری دارای سه عنصر اصلی گردشگر، فضای گردشگری و میزبان است كه باید درپی تهدید و تبیین، این سه عنصر را با هم مورد توجه قرار داد.
دكتر اكبر معتمدی‌ مهر خاطرنشان ساخت: گیلان دارای وسعت محدود و خاك ارزشمندی است، اما نباید در جریان تبدیل زمین‌های كشاورزی به خانه‌های دوم (ویلا)، انگشت اتهام را تنها متوجه مالكان زمین و یا همان كشاورزان كرد.
وی افزود: به هیچ وجه فعالیت‌های كشاورزی تا كنون نتوانسته‌اند همپای سایر فعالیت‌ها از جمله خدمات و یا صنعت رشد یابند.
معتمدی مهر اضافه كرد: از سوی دیگر، افراد آزادند خود محل زندگی خویش را تعیین كنند و چه بسیار افرادی كه می‌خواهند بخشی از زندگی خویش را در چشم‌انداز خدادادی بگذرانند.

وی تأكید كرد: باید شرایطی فراهم آید تا خواستاران ساخت ویلا نیز به خواسته خویش دست یابند و از سوی دیگر، به گونه‌ای بخش كشاورزی حمایت شود تا كشاورز، فروش زمین كشاورزی خویش را زیان تلقی كند.

این استاد دانشگاه اضافه كرد: در برخی از كشورها آن‌قدر برای زمین‌های روستایی و زراعی خویش ارزش قائل‌اند كه خانه‌های روستایی خویش را در طبقات بنا می‌كنند تا از زمین‌های‌شان منفعت بیشتری ببرند.

وی تأكید كرد: برای پیشگیری از روند ویلاسازی در زمین‌های كشاورزی باید كاری كرد كه فعالیت كشاورزی صرفه اقتصادی داشته باشد و از طرفی، زمین‌هایی را در چشم‌اندازها تعیین كرد كه به كار كشاورزی نیاید و دوستداران طبیعت نیز از خواسته خویش محروم نشوند.

یک استادیار گروه جغرافیا دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت نیز اظهار كرد: وضعیت در زمینه تبدیل اراضی كشاورزی به غیركشاورزی هنوز به حد بحران نرسیده است، اما اگر برنامه‌ منطقی و نظارت بر این موضوع شدت نیابد، متأسفانه در 10 سال آینده شاید چاره‌اندیشی كمی دیر باشد.

دكتر عیسی پوررمضان اضافه كرد: متأسفانه نظام اخلاق زیست‌محیطی ما از گردشگران‌مان تا كشاورزان، بر مبنای فردگرایی است و گاه معتقدند "امروز نیز بگذرد"، اما این‌كه چه بر سر آیندگان و همچنین محیط زیست می‌آید، مد نظر قرار نمی‌گیرد.

وی افزود: باید چاره‌ای اندیشید؛ چه برای فرهنگ‌سازی در زمینه یاد شده و چه برای فرار نسل جدید از كار.
این استاد دانشگاه خاطرنشان ساخت: نباید اجازه داد فرزندان‌مان تنبل پرورش یابند، بلكه باید فرهنگ كار و تولید بر جامعه مستولی شود.

وی اضافه كرد: متأسفانه توسعه شهری و توسعه روستایی در جامعه ما تعادل ندارند و شكاف شهر و روستا روز به روز بیشتر می‌شود.

به گفته پوررمضان، كشاورزان باید مورد حمایت واقع شوند و مدیریت كلان استان نیز نسبت به تغییر كاربری اراضی كشاورزی به غیر، چاره‌اندیشی كند.

قلب ما بود مملو از شادی بی‌پایان
سعی ما بود بهر آبادی این سامان...
خوشه‌چین كجا اشك محنت به دامن ریزد
خوشه‌چین كجا دست حسرت زند بر دامان...
شاید بتوان به خود بازگشت...